پەشێو و کەر

محەمەدعەلی یاسین

ئەز پەیوەندیا دناڤبەرا عەبدولا پەشیو و کەری دا نزانم، لێ هەر چی بیت، وەک پەیوەندیەکا کوو و دوور دیارە. پەیوەندیەکا هند ب هێز کو جاران بێ پەنابرن بۆ کەری، رێکێن چارەکرنێ پەیدا ناکەت بۆ وەسفا سڤککرنا هەر تشتێ وی دڤێت.

بێ کو باس ل داکۆکیکرن ل مافێن جانداران و ب تایبەتی کەران بکەین، بۆ مە هەمووان دیارە کو چ باش بیت یان خراب، د کلتوری کوردیدا وەسفکرنا کەس یان ئالیەکی ب کەر، سڤکاتیکرنە ب وی کەسی. هەر لسەر ڤێ رێبازێ و ڤی تێگەهی پەشێو د ئێک ژ هەلبەستێن خوەدا بناڤێ "دێوەرە و کەر" کو ل پارچەیا داویا وێدا دبێژیت:

"کە من کەر بم، باربەربم، فەرقی چیە، دەرد هەر دەردە، کەری تۆبم یان هی جەردە."

ئانکۆ هەروەک دیار کەرینی ب دەرد، مەحنەت و ئێشان دیارکریە و تا رادەیەکێ د کەسوکیکرنا کەریدا، کەرێ خوە وەک قارەمانێ هەلبەستێ برەنگەکێ گەلەک ژیرانە ژی نیشان دایە کو بریارێ ددەت و باشی و خرابیا ژێک جودا دکەت.

پتر ژ دوو دەهکان ژ وێ هەلبەستا وی دبۆرن و ئەڤسال ب داهێنانەکا نوو پەشێو جارەکا دی ب فەلسەفا کەرینیێ ڤە دهێتە مەیدانێ، لێ ئەڤجار بۆ سڤککرنێ هندەک پێشڤەچوونێن دی بخوەڤە دیتینە. بەلکو هون هزر بکەن کو ئەڤ پێشڤەچوونە د ستایل شیواز و کلتورێ ویێ نڤێسانێدا پەیدا بووینە بۆ وێ یەکێ کو پتر شکاندنێ بکەت؛ لێ ب داخڤە وەسا نینە. ئەڤجارە بۆ پتر شکاندنێ، نە وەک هەلبەستڤانەک، نە وەک نڤێسەر یان رەوشەنبیرەک، لێ برەنگەکێ نە گەلەک دوور ژ هەمو بیرێن پاشڤەمایی، فاناتیک و کەڤنەپەرستێن دناڤا جڤاکیدا هەین، پەشێو ژی ژ بۆ پتر شکاندنێ کەرێ خوە کرە ماکەر. ئانکو ژ کەری خرابتر: ماکەر! بڤێ تەکنیکێ شعرەک بناڤێ "ماکەر سیتی" پێشکێشکر و ئەڤ دەربرینە بۆ شوبهاندنا هەڤلێرێ و وەسفکرنا وێ بکارئینا.

هەلبەت خواندنا شعرێ و گۆتنا دەربرینا "ماکەر سیتی"، هۆلا پری مرۆڤ ب دەنگێ چەپلەقوتانان دهێتە داگیرکرن و خەلکێ هەڤبیر و هەڤ ئاست دگەل ویدا ب گەرمی پێشەوازی ل شوبهاندنا وی و دەربرینا وی کرن و پەسنا وی بۆ هەڤلێرێ وەک "ماکەر سیتی" ب بلند نرخاندن و بڤی رەنگی د ئەتموسفیرەکێ پری چەپلە و دەستقوتاندا، دناڤا جەرگی هەڤلێرێ بخوە، پایتەختێ هەرێمێ ب ماکەر سیتی هاتە وەسفکرن.

جارێ کەلتورێ ب کەر ناساندن، ب کەر ناڤکرن، و ب کەرینی کریارکرن کا چەوا بەربلاڤە و چ کارتێکرنان دکەت هەمو ل ئالیەکێ، لێ ئالیێ  باڵکێش ئەوە کو بەلاڤکرنا ڤان جۆرە دیتنان ژ بال کەسەکێ کو خوە ب هزرمەند دزانیت نە بتنێ کێماسیەکا مەزنە لێ هەڤدەم نە هەستیاربوونا وی بەرامبەر رەگەزێ مێ و بێرێزییا وی بەرامبەر ژنێ دیاردکەت، کو ئەڤە نزانم چەوا ژ پەشێو بهێتە قەبولکرن. زێدەباری وێ گریمانێ کو ژ ئەرکێن نڤێسەری پەیداکرنا وان بوهایانە یێن کو خزمەتا مرۆڤاتیێ دکەن، نە وەکو نووکرن و بەربلاڤکرنا کەڤنەپەرێسی و هزرێن فاناتیکی. داهێنانێن ڤی مەزنە شاعری د بیاڤێ کێمکرن و شکاندنا ژنێ هەر لڤێرە ناراوەستن. ب دیدەڤانییا هندەک ئامادەبوویان و هەروەسا ب ژێدەر وەرگرتنا ڤیدیویێن بەلاب د ئینتەرنێتێدا، بەرییا چەند سالان ژی ل ستوکهولم، پەشێو د کورەکێ هەلبەست خواندنێ دا هەلبەستەکا خوە تەرخان دکەت بۆ کرێتکرن و جڤێندانێ ب هەڤژینێن هند ژ سەرانێن شەرێ براکوژیێ. و ژ سەر تا بنێ ڤێ هەلبەستێ پری جڤێنانن بۆ ژنێ. ئەم هەمو براکوژیێ ئیدانە دکەین بەلێ پرس ئەڤەیە ئایا چ رێکێن دی ژ بلی جڤیندانێ نینن؟ ئانکو چ جڤینێن دی نینن کو کارتێکەرتر بن ژ جڤینێن کو بۆ ژنان دچن؟ بۆچی جڤینان نابێژیە سەرکان بخوە؟ بۆچێ ژنێن وان؟ ڤیدیووێن پەشێوی و ڤێ هەلبەستێ لسەر یوتیوبی هەنە و ژ نشکاڤە بەرچاڤێن من کەفتن، لێ پرسەک بۆ من پەیدا دبیت: ئایا گەر ئەوێن خوە ب هزرمەند دزانن دڤی ئاستیدا دەربرین و رەفتارێ بکەن، پا یێن دی چ بکەن؟